Husmannsplassar i Kviteseid

Om

Ein husmannsplass var ein stad i utmarka til ein gard. Der fekk ein familie lov til å busetje seg og dyrke opp jord, mot ei leige til gardeigaren, oftast i form av pliktarbeid i onnene. Gardeigaren åtte grunnen, men husa kunne vera husmannens eige. Ordninga var viktig i ei tid med sterk folkeauke, og varte frå midten av 1600-talet til om lag 1930.
 
På 1700-talet blei det fleire og fleire husmenn i Kviteseid. Alt i 1711 var det minst 46 husmannshuslydar i bygda, og omlag 20 prosent av det samla folketalet høyrde heime i ein av desse. Ved folketeljinga i 1801 blei det registrera 197 huslydar på 186 plassar. Då utgjorde husmennene og huslydane deira 43 prosent av kviteseidingane. Dei resterande 57 prosent budde på gardane, inkludert tenarar og ein del embetsmenn. Bøndene heldt på å koma i mindretal. Kviteseid var i ferd med å bli ei husmannsbygd.

Kviteseid historielag har gjennom fleire år kartlagt og dokumentert over 700 husmannsplassar i kommunen, og publisert funna i ein bokserie. Bind nr. 5 kom tidlegare i år, og det siste bindet vil bli lansert på Kviteseiddagen. 

Utstillinga på Kviteseid bygdetun tek føre seg husmannskulturen i bygda, og bøkene (bind 1-5) vil vere til sals.